بسم الله الرحمن الرحیم
«دعا» چنانکه بعضی از محققین فرمودهاند: بر حسب لغت به معنی
«ندا» است و بر حسب عرف و اصطلاح، توجه به سوی خدا و طلب رحمت از او به طور فقر و
مسکنت و خضوع است؛ و بر سپاس و ستایش و تسبیح و تنزیه باری تعالی نیز اطلاق
میشود، زیرا سپاس و ستایش نیز نوعی درخواست و مسئلت عطا و موهبت است
حقیقت دعا که همان توجه ناقص به کامل مطلق برای رفع نقص و احتیاج خود
است، امری فطری و جبلی است که لازمه آن یأس از غیرحق و قطع طمع از مردم و انقطاع
از غیرالله میباشد.
کلمه دعا و مشتقاتش که حدوداً بیش از 200 بار در آیات قرآن کریم بکار
رفته است.3 از ریشه «دَعَوَ» و به معنی خواندن و حاجت خواستن و استمداد است و گاهی
مطلق خواندن از آن منظور است.
دعا در لغت به معنی صدا زدن و به یاری طلبیدن و در اصطلاح اهل شرع،
گفتوگو کردن با حق تعالی، به نحو طلب حاجت و درخواست حل مشکلات از درگاه او و یا
به نحو مناجات و یاد صفات جلال و جمال ذات اقدس اوست.
((علامه
طباطبایى)) مى فرماید: ((دعا و دعوت عبارت است از اینکه دعا کننده نظر مدعو را به
سوى خود متوجه کند و پـس از جلب توجه، فایده و نعمتى را از وى درخواست نماید.
اقبال لاهورى مى نویسد: ((نیایش خواه به شکل فردى و خواه به صورت
اجتماعى، تجلى اشتیاق درونى انسان براى دریافت جوابى در سکوت است))2. 2ـ تفکرات
اسلامى، 108
تعریفات دیگر:
دعا مطالبه آن چیزهایى است که انسان به لیاقت و کار و اندیشه باید به
دست آورد.
ـ دعا منبع و کانون عظیم تغذیه روح انسانى است؛ همان گونه که جسم مرکز
تغذیه نیازهاى مادى بشر مى باشد.
ـ دعا احیاى خواسته ه، آرمان ها و ایدهآل هاى راستین انسان است.
ـ بالاخره حقیقت دعا عشق به خالق زیبایى ه، عظمت ه، جهش به سوى کمال
مطلق و علم مطلق و پرواز بسوى بى نهایت و معبود لایتناهى است.
دکتر ((کارل)) :دعا
و نیایش عبارت است از تضرع و ناله و طلب یارى و استعانت و گاهى یک حالت کشف و شهود
روشن و آرامش درونى و مستمر دورتر از اقلیم همه محسوسات. http://www.bonyadedoa.com
انواع دعا:
((دعاى
تکوینى)) یعنى همه موجودات به زبان طبیعت و هستى خویش ـ که جز فقر ذاتى چیزى نیست
ـ از خداى هستى بخش یارى مى جویند; هر موجودى به میزان استعداد و ظرفیت فیض, از
خدا طلب مى کند که آیه ((یسئله من فى السموات والارض کل یوم هو فى شاءن))20. ((دعاى
تشریعى (اختیارى))), این دعا مخصوص موجودات مختار و با اراده است که طبق درجه
معرفت, از قدرت مافوق مطالباتى دارند. حسین شمس http://shams47.blogfa.com
«دعا»
در لغت به معناى خواندن چیزى است به سوى خود با آواز و یا سخن. ابن فارس در تبیین
معناى ریشه این واژه مىگوید:
هو أن تمیلَ الشیءَ
إلیک بصوتٍ وکلامٍ یکون منک؛(۱)
د. ع. و. به معناى متمایل کردن چیزى به سمت
خود با صدا و گفتهات است.
بر
پایه این سخن، اصل در «دعا» خواندن با صوت و لفظ است لیکن کثرت استعمال این واژه
در دعوت با نوشته، اشاره و امثال آن، مفهوم این واژه را اعم از خواندن با صوت و
لفظ گردانیده است. بنابراین کلمه «دعا» اعم از «ندا» است زیرا «ندا» اختصاص به باب
الفاظ و اصوات دارد ولى «دعا» مىتواند با لفظ باشد و مىتواند با اشاره و امثال
آن، افزون بر این «ندا» در معناى حقیقىاش حتما باید با صداى بلند باشد ولى «دعا»
مقید به صداى بلند نیست.(۲)
بنابراین
«دعا» و «دعوت» به معناى توجه دادن مَدعُوّ به سوى داعى براى جلب منفعت یا دفع ضرر
است، از این رو درخواست از مَدعُوّ در واقع هدف دعا است نه خود آن.(۳)
دعا
در قرآن و حدیث
کلمه «دعا»
در قرآن و احادیث اسلامى با عنایت به مفهوم لغوى آن در معانى مختلفى استعمال شده
است.
به
طور کلى این واژهگاه در مورد خداوند متعال به کار مىرود و گاه در مورد انسان.
دعاى خداوند متعال دو گونه است:
الف
ـ دعاى تکوینى
دعاى
تکوینى خداوند متعال به معناى ایجاد چیزى است براى هدفى خاص، گویا آن چه ایجاد
مىشود به آن چه خداوند مىخواهد دعوت مىگردد.
مانند
این سخن خداوند متعال:
یَوْمَ یَدْعُوکُمْ فَتَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ؛(۴)
روزى که شما را فرا مىخواند و شما با حمد او،
اجابت مىکنید.
بدین معنا که
خداوند در قیامت انسانها را به زندگى اخروى تکوینا دعوت مىکند و آنان با زنده
شدن پس از مرگ دعوت او را اجابت مىنمایند.
ب
ـ دعاى تشریعى
دعاى
تشریعى، عبارت است از مکلف کردن مردم به انجام آن چه خداوند واجب کرده و ترک آن چه
تحریم نموده است، در حقیقت تکلیف، فرا خواندن مکلف به انجام اوامر و ترک نواهى
الهى است، مانند این سخن خداوند عزّوجلّ:
أَفِى اللَّهِ شَکٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَ الاْءَرْضِ
یَدْعُوکُمْ لِیَغْفِرَ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمْ وَیُؤَخِّرَکُمْ إِلَى أَجَلٍ
مُّسَمًّى؛(۵)
مگر درباره خدا ـ پدیدآورنده آسمانها و زمین
ـ تردیدى هست؟ او شما را دعوت مىکند تا پارهاى از گناهانتان را بر شما ببخشاید و
تا زمان معینى شما را مهلت دهد».
به سخن دیگر،
دین پیام تکامل انسان است که خداوند متعال انسان را بدان دعوت مىکند تا از طریق
پیاده کردن آن در زندگى به فلسفه آفرینش خود دست یابد.
مفهوم
دعا در مورد انسان
این بود
معناى «دعا» در مورد خداوند متعال، اما در مورد انسان کلمه «دعا» حقیقتا و مجازا
کاربردهاى مختلفى در قرآن و حدیث دارد (۶)، آن چه در این جا تبیین آن مهم و لازم
است، تبیین مفهوم حقیقى دعاى انسان در برابر آفریدگار، و جمعبندى اجمالى آیات و
احادیثى است که درباره آن وارد شده است:
الف
ـ حقیقتِ دعا
با
تأمل در کاربرد کلمه «دعا» در قرآن و حدیث معلوم مىگردد که دعاى انسان در برابر
خداوند متعال، در حقیقت به معناىِ خود را بنده و نیازمند مطلق به خدا دیدن و با
پرستش او درصدد جلب عنایت و رحمت او برآمدن است و از این رو امام صادق علیهالسلام
در تبیین جنود عقل و جهل مىفرماید:
وَالدُّعاءُ
وضِدُّهُ الاِستِنکافُ؛(۷)
دعا، و ضد آن خوددارى است.
پاورقی
۱.
معجم
مقاییس اللغة: ج ۲ ص ۲۷۹.
۲.
ندا:
کشیدن صدا و بالا بردن آن است. نادى، شبیه دعا است، اما دعا گاهى با علامتى غیر از
صدا و کلام است و با اشارهاى است که خبر مىدهد: بیا. اما ندا، فقط با صدا صورت
مىگیرد.
۳. ر.ک: المیزان
فی تفسیر القرآن: ج ۲ ص ۳۱.
۴. اسراء: ۵۲.
۵. ابراهیم: ۱۰.
۶. ر. ک: نضرة
النّعیم: ج ۵ ص ۱۹۰۴.
۷. الکافی: ج ۱ ص
۲۳ ح ۱۴، علل الشرایع: ص ۱۱۵ ح ۱۰، الخصال: ص ۵۹۱ ح ۱۳، المحاسن: ج ۱ ص ۱۹۷ ح ۲۲
کلّها عن سماعة بن مهران، بحار الأنوار: ج ۱ ص ۱۱۱ ح ۷.
منبع: کتاب «نهج
الدعاء ج۱»،
مولف:
محمد محمدی ری شهری،همکار: رسول افقی، احسان سرخهای،،مترجم:
حمیدرضا شیخی،، تحقیق:
مرکز تحقیقات دارالحدیث،معارف حدیث>زلال معرفت>خالق و مخلوق>ذکر
و دعا>دعا و نیایشhttp://www.hadith.net
کلمه دعا یا پرارتانا ( در سانسکریت ) prathana از دو واژه ی "پرا"
(pra)
و " آرتا"
(artha)آمده است؛ به معنای شفاعت خواستن . به عبارتِ
دیگر، درخواستی عاجزانه از خداوند خواستن.
دعا شامل احترام- عشق- شفاعت و ایمان است.
یک شاگرد ، از طریق دعا ، درماندگی خود را نشان می دهد و خود را به خداوند واگذار
می کند.واگذار کردن به خدا به این معنی است که ما قبول می کنیم که خدا به ما کمک
می کند تا خواسته ی ما برآورده گردد. برای تمامی راه های سَرسِپُردِگی، دعا
کردن، ابزار مهمی از تمرین معنوی است. http://www.spiritualresearchfoundation.org
(( درخواست
شخص پست و پایین ، با خضوع و فروتنى ، چیزى را از شخص بلند مرتبه ، دعا مى باشد. ))
دعا
در لغت
لغت نامه
دهخدا دعا را به معنی حاجت خواستن، استغاثه به خدا، استدعای برکت، تضرع و ... و
دعا کردن را درخواست کردن از درگاه خدا، از خدا چیزی طلب کردن، چیزی اعم از بد و
نیک برای کسی از خدا خواستن معنی میکند.[1]
دعا در اصطلاح
دعا
در اصطلاح عبارت است از خداخوانی و استغاثه و زاری و درخواست چیزی برای خود یا
دیگری از پیشگاه الهی . به عبارت دیگر دعا حاجت خواستن از بارى تعالى است با تضرع
و اخلاص و البته گاهی نیز غرض از دعا مدح و ثنا میباشد [1]
- دهخدا
علی اکبر؛ لغت نامه دهخدا، «دعا»، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ 1351، ج 21
، ص23.
http://ammare-ali.mihanblog.com
کتاب «نیایش از دیدگاه عقل
و نقل» نوشته آیتالله حسن ممدوحی کرمانشاهی از سوی موسسه بوستان کتاب:
.
تعریف به مفهوم
«ابن فارس» در ذیل کلمه دعا میگوید: «دعا آن است که کسی
را با صدا و کلام خود، متوجه خود کنی».
و ابنمنظور
مینویسد: «دعا الرجل ناداه؛ دعا کردن شخص، خواندن اوست». «راغب» نیز آورده است: «الدعاء کالنداء الا ان النداء قد
یقال بیا او ایا؛ دعا همان نداست، با این تفاوت که در ندا از حروف ندا «یا» و
«ایا» استفاده میشود.
2. تعریف
ماهوی
اگر مطلق طلب
را «جنس» فرض کنیم و ویژگیهای
گوناگونی همانند دعای تکوینی، دعای زبانی، دعای قلبی، دعای مخلوق، دعای خالق، دعای
مردم در حق یک دیگر و ... را «فصل» قرار دهیم، میتوانیم مطلق طلب را همراه با یکی
از ویژگیهای ذکر شده، نوعی از دعا قرار دهیم.
3. تعریف
به خواص ماهوی
از شایعترین
تعریفها در فنون علمی، بیان خواص ماهوی است، زیرا پی بردن به واقعیت و ماهیت اشیا
به اتفاق همه دانشمندان محال است و همگی بر این باورند که علم به حقایق هستی، نسبی
است و آنچه از علم نصیب بشر شده، فقط گوشهای از اسرار را روشن ساخته و بسیاری از
آن همچنان در سراپرده ابهام باقی مانده است.
معرفی دعا به
آثار آن نیز شواهد بسیار دارد؛ چنان که در روایات آمده است: «دعا سلاح مومن، عماد
دین و نور آسمان و زمین است؛ دعا تغییردهنده سرنوشت است؛ دعا دفع کننده بلاهاست؛
دعا رابطه بین معبود و بندگان است». و نظایر آن، که همگی تعریف دعا به خواص و آثار
است. تفسیر شریف المیزان آمده
است: «دعا آن است که از قلب برخیزد و زبان فطرت آن را طلب کند، نه این که زبان
هرطور خواست حرکت کند». یعنی این معنا از دعا را انسان در باطن جان خود میشناسد و
به طور روشن آن را میفهمد. ویژگی مهم این تعریف آن است که شامل دعای تکوینی نیز
میشود، حال آن که هیچیک از تعریفهای دیگر چنین جامعیتی ندارند. http://www.ketabnews.com
سوتی یک
همشهری در سیمای استان!
حدوداً یک ساعت پیش برنامه ی خیابان یک طرفه با گزارش مصاحبه آقای
احمری به عنوان گزارشگر با آقای منیری فر از شبکه استانی همدان پخش شد.در این
برنامه طبق اون چیزی که خود برنامه سازان می گویند، مصاحبه گر به صورت تصادفی در
یک خیابان انتخاب میشود و سپس وی را مامور تهیه یک گزارش می نمایند.
قبل از هر چیز از ایده پرداز و دست اندرکاران این مصاحبه تشکر میکنم که
سراغ جانباز گرانقدر و سرافراز لالجین جناب حاج آقای منیری فر رفته بودند که
افتخار لالجین و استان هستند و دوم عرض خسته نباشید دارم خدمت آقای احمری که با در
نظرگرفتن ناآشنایی ایشان به کار، نمایش قابل قبولی از خود ارائه کردند.
در این مصاحبه نکات قابل توجهی نیز به چشم می خورد از آن جمله می توان
به پای برهنه وبدون جوراب جناب مصاحبه گر اشاره کرد.ایشان در یکی از لوکیشن های
مصاحبه که داخل منزل حاج آقا بود بدون جوراب دیده می شد که احتمالاً ناشی از همان
تصادفی بودن انتخاب وی باشد و ازآن جالب تر اینکه جناب تصویربردار هم نامردی
نکردند و پشت سرهم تصویر سرتاپای ایشان را در حالی که انگشتان پای جناب احمری در
هم گره می خورد، پخش نمودند!چه اشکالی دارد، به هرحال تنوع هم لازم است!
http://gomnamtarin.blogfa.com